Brief van de provinciaal 2022-2023/9

De voorbije twee weken leefde onze provincie van het ene hoogtepunt naar het andere. Op zaterdag 1 april 2023 beleefden we in Oud-Heverlee een geslaagde vormingsdag met onze Franse medebroeder Jean-Marie Petitclerc. Een dag later vierden we in de gemeenschap van Sint-Pieters-Woluwe onze honderdjarige Jozef Schops. Toevallig viel dit samen met Palmzondag, het begin van de Goede Week. Luisterend naar het lijdensverhaal van Christus mochten we al vooruitblikken naar het paastriduüm en de Verrijzenis van de Heer. De paasvreugde zette de toon voor de priesterwijding van onze medebroeder Cirilo de Deus op tweede paasdag.

Tijdens de jaarlijkse vormingsdag ‘Opnieuw van Don Bosco vertrekken’, georganiseerd door Don Bosco Vorming & Animatie, bracht salesiaan Jean-Marie Petitclerc ons het pedagogisch erfgoed van Don Bosco in herinnering en illustreerde hij hoe hij en de Franse provincie dat vertalen naar onze tijd. Zelf was hij ruim 20 jaar actief in de ‘banlieues’ van Parijs en Lyon. Zijn werk groeide uit tot een vereniging met de naam ‘Le Valdocco’ en is ondertussen ook actief in andere Franse voorsteden (Rijsel, Marseille …). De aanpak van Don Bosco sloeg zo aan dat Jean-Marie geregeld door de Franse overheid als raadgever geconsulteerd wordt bij ontvlammende situaties in de moeilijke wijken van de grote steden.

Het pedagogisch project van ‘Le Valdocco’ heeft zes basisprincipes: het is gericht op de lokale realiteit in de eigen wijk van de kinderen en de jongeren; het beoogt een globale aanpak waarbij het gezin en de school betrokken worden; de aanpak wil duurzaam zijn, te beginnen met de jongste kinderen om door te groeien naar initiatieven voor adolescenten en jonge volwassenen; een sterke samenwerking tussen alle partners: het gezin, de school en haar leerkrachten, de wijk en de stad zodat er duidelijk samenhang is tussen alle volwassenen die het kind begeleiden; het vijfde principe is het leren omgaan met etnische en sociale diversiteit om de gettovorming tegen te gaan; en ten slotte is de aanpak gebaseerd op de werkwijze van Don Bosco, waarbij vertrouwen, hoop en samenwerkingsverbanden basisgegevens zijn.

“Zonder vertrouwen kan er geen opvoeding zijn.” herhaalde Don Bosco vaak. Het is het belangrijkste sleutelwoord van de salesiaanse pedagogie, maar vaak is het voor jonge mensen niet eenvoudig om volwassenen te vertrouwen. Volgens Jean-Marie Petitclerc heeft dit vaak te maken met een gebrek aan zelfvertrouwen als gevolg van het zich gemanipuleerd voelen. In een pedagogische relatie moet je de jongere vertrouwen geven zodat hij of zij het vertrouwen in zichzelf kan opbouwen. Klasseer ze op school bijvoorbeeld niet als de goede en de slechte leerlingen; ze maken goede en slechte taken, maar is de ene daarom – als persoon – beter of slechter dan de andere? Voor Don Bosco hadden alle jongeren een kiem van goedheid in hun hart en maakte hij een onderscheid tussen hun gedrag en wie ze als persoon in wezen waren. Hij liet ze bovendien voelen dat hij op hun verantwoordelijkheid rekende. Wat Don Bosco deed, was niet alleen ‘voor’ de jongeren, maar altijd samen ‘mét’ de jongeren. Tijdens zijn avondwoordjes zei hij graag: “Zonder jullie hulp kan ik niets doen.” Opvoeding dient opgevat te worden als een samenwerking met de jongere die de hoofdrolspeler blijft in het opvoedingsproces.

Met Jean-Marie Petitclerc zijn we ervan overtuigd dat het preventief systeem van Don Bosco nog altijd actueel is. Zowel de 19^de als de 21^ste eeuw zijn tijden van grote veranderingen en dus tijden die voor jonge mensen niet gemakkelijk zijn. Veel is dan afhankelijk van de kwaliteit van de relatie opvoeder-jongere en van de geloofwaardigheid van de volwassenen. Na zijn eerste bezoek aan de jeugdgevangenis van Turijn zei Don Bosco: “Als deze jongeren voordat ze daar terechtkwamen een volwassene hadden ontmoet die aandacht had voor hun problemen en moeilijkheden, hadden we deze opsluiting, die zo schadelijk is voor hun toekomst, kunnen voorkomen!”

Deze uitspraak is het uitgangspunt voor de werking van ‘Le Valdocco’. Petitclerc werkte dit verder uit met de salesiaanse triade: rede, geloof en hartelijkheid en toonde aan dat deze drie pijlers van Don Bosco’s opvoedingsmethode na bijna 200 jaar nog steeds een werkbare aanpak garanderen.

Op zondag 2 april 2023 is onze medebroeder Jozef Schops 100 geworden. In de gemeenschap van Sint-Pieters-Woluwe waartoe hij behoort, hebben we hem op die dag uitvoerig in de bloemetjes gezet. Hij onderhield ons met zijn boeiende verhalen over zijn jeugdjaren, over de oorlog, over de zendingsopdrachten die hij vervuld heeft in zijn salesiaans leven en over de pastorale activiteiten die hij nog steeds uitoefent. Toen ik hem een week geleden contacteerde, was hij op zijn computer bezig met de voorbereiding van de woensdagavondviering in de kerk van Bolderberg. In die kerk zal hij morgenmiddag in de zondagsviering nog eens uitbundig gevierd worden in aanwezigheid van zijn familie, zijn medebroeders, de parochiegemeenschap en de vele mensen die hem kennen en waarderen. We zijn hem oprecht dankbaar voor het mooie getuigenis dat hij als salesiaan en priester nog iedere dag geeft.

Omdat we nog steeds in de paasweek zijn, past het dat ik bij mijn terugblik op de voorbije weken nog even stilsta bij het bijzondere gebeuren van het paasfeest.

Deze dagen rond Pasen doen mij altijd denken aan een scène uit Jezus van Nazareth (1977) van regisseur Franco Zeffirelli. Op het einde van deze zes uur durende film komen enkele vrouwen aankloppen aan het cenakel waar de bange leerlingen van Jezus zich opgesloten hebben. Nog helemaal overstuur vertellen de vrouwen hoe ze de plek waar Jezus begraven werd, leeg aantroffen en hoe Hij hen persoonlijk had aangesproken. Eerst konden ze hun ogen niet geloven: ze herkennen Hem niet, maar al vlug zijn ze zeker dat Hij het is. Ze krijgen meteen de opdracht dit aan de leerlingen te gaan melden.

Eenmaal uitgesproken, zien de vrouwen het ongeloof op de gezichten van de leerlingen. Ze confronteren hen ieder afzonderlijk met de indringende vraag: “Geloof jij het?” De ene kijkt de andere kant op, de andere haalt de schouders op, een derde noemt het fantasie en weer een ander weet niet wat hij ervan moet denken. Tot ze bij de allerlaatste komen: Petrus. Ook hij krijgt de vraag of hij gelooft dat Hij verrezen is, en op een indrukwekkende manier getuigt hij: “Ja, omdat Hij gezegd heeft dat het zo zou gebeuren.”

Ik probeer me dan altijd voor te stellen hoe ik zelf gereageerd zou hebben in die situatie. Maar veel belangrijker nog is de vraag: “Hoe reageer ik nù, anno 2023, op die boodschap?” Geloof ik werkelijk dat Jezus door zijn Vader opgewekt werd uit de doden? Geloof ik dat het leven sterker is dan de dood? Durf ik hopen dat het leed dat mensen elkaar aandoen ooit moet wijken voor een wereld met meer solidariteit en vrede en rechtvaardigheid? Geloof ik dat na elke winter weer een nieuwe lente komt? Geloof ik dat Jezus ook voor mij een perspectief geopend heeft op een Leven, zelfs tot over de grenzen van dit leven heen?

Nog veel belangrijker: is het aan mijn manier van leven te zien dat dit geloof mij vervult van een intense hoop en een diepe vreugde? Maakt mijn geloof mij enthousiaster, blijer, milder, moediger, liefdevoller en aanstekelijker? Paus Franciscus schrijft in De vreugde van het evangelie dat de verrijzenis geen feit is uit het verleden, maar een kracht tot leven die de wereld doordringt. En nog: “Het is zeker dat in de duisternis altijd iets nieuws begint te kiemen dat vroeg of laat vrucht zal dragen.” Laat deze laatste gedachte mijn paaswens zijn voor ieder die tegen de grenzen van het leven aanloopt en uitziet naar een toekomst die hoopvol verschijnt.

In Salesiaans Contact, het tijdschrift van de Nederlandse Oblaten van Franciscus van Sales, schreef Wim Holterman (die deelnam aan de Annecyreis in september 2022) de volgende tekst:

Pasen is niet los verkrijgbaar.
Het ‘alleluia’ kan pas klinken na het ‘kruisig Hem’.
Pasen is geen zoethoudertje.
Het vindt zijn grond in het leven, in ons eigen leven.
Ons leven is soms een worsteling.
Er ligt een steen op ons hart.
We weten nauwelijks hoe we verder moeten.
We voelen aan den lijve de stille duisternis van het graf.
Maar ook is er iets in ons dat zegt: ‘Leg je daar niet bij neer.
Kom in opstand tegen wat je terneerdrukt.’
En soms is de steen plotseling, ongezien, al weg.
De toegestoken hand van iemand laat je iets zien van een nieuwe dag.
Opstaan uit het graf van onrecht,
uit het graf van geweld en neergang: daaraan mogen we werken.
We mogen voor elkaar een handreiking zijn.
We mogen elkaar telkens laten weten:
er is toekomst, ga weg van het graf.
Er is er ons Een voorgegaan,
die - eens en voorgoed - heeft laten zien,
dat na Goede Vrijdag Pasen komt, na dood leven en na ondergang opstanding.
Daarom herinneren we ons vandaag Hem, die de garantie is
dat leven het wint van de dood.
Hij is ons voorgegaan als mens van God,
geschreven in Zijn handpalm, voorgoed.

Een bijzonder gebeuren voor de salesianen van Don Bosco en evenzeer voor de hele salesiaanse beweging in Nederland en Vlaanderen was de priesterwijding van onze medebroeder-missionaris Cirilo de Deus op paasmaandag 10 april 2023 te Oud-Heverlee. We beleefden een aangrijpende plechtigheid waarin Mgr. Luc Van Looy, salesiaan en bisschop-emeritus van Gent, voorging. We ervaarden het werkelijk als een geschenk dat God Cirilo heeft geroepen om als salesiaan-priester zijn leven helemaal te wijden aan Christus en het Evangelie, in de spiritualiteit van Don Bosco. Het vervulde alle aanwezigen met dankbaarheid en hoop.

Op het einde van de plechtigheid dankte Cirilo alle mensen die hem op zijn levensweg begeleid hebben of die op de ene of andere wijze meegewerkt hadden om de feestelijke dag van zijn wijding vlot te laten verlopen. Hij vroeg ook dat we voor hem blijven bidden, zodat hij een goede priester mag worden. Als je de wijdingsplechtigheid wil bekijken, kan je dat nog steeds doen door te klikken op deze link.

Cirilo zal voorgaan in een dankviering bij de zusters clarissen op roepingenzondag 30 april 2023 in de kerk van ‘Monasterium Zonnelied’, Mariakerkelaan 212, 8400 Oostende. Iedereen is welkom voor de viering en de aansluitende receptie.

VERHULST Marcel, Francesco Scaloni (1861-1926). Son rôle fondateur en plusieurs pays et sa pensée pédagogique et sociale, Roma, LAS, 2023, 545 blz.

Na een lange periode van geduldig studie- en opzoekingswerk is het boek van onze medebroeder Marcel Verhulst over Francesco Scaloni (1861-1926) gepubliceerd door de LAS (Libreria Ateneo Salesiano) als nr. 33 in de reeks ‘Studi’ van het Istituto Storico Salesiano te Rome. Met recht en reden mogen we Marcel feliciteren met dit degelijk en uitvoerig naslagwerk (545 blz.) over een medebroeder die werkelijk geschiedenis geschreven heeft in de jonge salesiaanse congregatie.

De 14-jarige Francesco Scaloni ontmoette Don Bosco voor het eerst in 1875 te Rome. In 1876 werd hij leerling in Valdocco en in 1882 deed hij zijn eerste professie als salesiaan. Don Bosco stuurde hem een jaar later naar Frankrijk waar hij acht jaar studeerde en werkte, eerst in Nice, dan in Marseille (waar hij in 1887 tot priester werd gewijd) en later in Parijs. In 1891 – Don Bosco was toen al drie jaar overleden – kreeg hij van Don Rua een benoemingsbrief om naar Luik in België te verhuizen. Hij zou er stichter-directeur worden van het eerste salesiaans werk in ons land. De salesianen trokken meteen nieuwe inlandse roepingen aan. Zo kon hij enkele jaren later al een tweede weeshuis openen in Doornik en in 1896 kwamen de eerste salesianen naar Hechtel. Toen het Algemeen Kapittel van de congregatie in 1902 besliste dat België een zelfstandige provincie zou worden, werd Don Scaloni de eerste provinciaal. Hij zou het blijven tot 1919.

Marcel Verhulst beschrijft in een eerste deel hoe het charisma van Don Bosco België bereikte op vraag van de bisschop van Luik, Mgr. Doutreloux. In het tweede deel wordt het avontuurlijke leven van Don Scaloni zelf verteld: in Italië, Frankrijk, België, Engeland, Ierland, Zuid-Afrika en in Congo waar hij in 1926 overleden is. In een derde deel wordt ingegaan op zijn gedachtegoed op pedagogisch en sociaal vlak, terug te vinden in meerdere gepubliceerde geschriften van zijn hand. Zijn charismatische aanpak kwam tot uiting in de wijze waarop hij de Belgische provincie bestuurde. Vanaf 1909 werd hij tevens provinciaal van de Engelse en Ierse provincie en realiseerde hij zijn missionair project in Congo (de eerste Belgische salesianen vertrokken naar Congo in 1911) en Zuid-Afrika. Zonder twijfel kan de manier waarop hij zijn roeping en zending beleefde, ons vandaag nog inspireren.

Om dit meer dan lezenswaardig boek toegankelijk te maken voor een breed internationaal publiek is het in het Frans gepubliceerd. Het kan besteld worden in het provincialaat te Sint-Pieters-Woluwe (€ 35 + verzendingskosten) op dit e-mailadres: centrale.propaganda@donbosco.be.

Op 14 april 2023 waren onze medebroeders Rik De Bock (Boortmeerbeek), Jos Gregoire (Boortmeerbeek), Jos Stevens (Sint-Denijs-Westrem) en Luc Vereecke (Sint-Denijs-Westrem) 50 jaar priester. We feliciteren hen van harte met dit gouden priesterjubileum, dankbaar voor alles wat ze in al die jaren vanuit een evangelische en salesiaanse bewogenheid hebben mogen doen en betekenen voor jongeren en gewone mensen. Mogen ze met de wijsheid van zoveel jaren ervaring, als goede herder blijven getuigen voor de mensen tot wie ze gezonden worden, met Gods milde zegen.

We hebben uit de Indische provincie Tiruchy officieel het heuglijke nieuws vernomen dat er opnieuw een jonge medebroeder-missionaris naar onze provincie gestuurd zal worden. Zoals bij Leo Antonysamy, afkomstig uit dezelfde provincie en nu vanuit Oud-Heverlee student in het eerste jaar theologie aan de KU Leuven, zal dat gebeuren in een onderlinge overeenkomst tussen provincies. We heten deze nieuwe medebroeder Savarinathan Mariya Anthiyok zeer hartelijk welkom in onze provincie.

Naast zijn opdracht in Don Bosco Vorming & Animatie neemt onze medebroeder Dieter Verpoest sedert enkele weken een deeltijdse opdracht op in onze Nederlandstalige school te Sint-Pieters-Woluwe, zodat hij ook het rechtstreeks contact met jongeren blijft behouden. Dieter is ingeschakeld in de leerlingenbegeleiding.

Karel Eyckmans (Sint-Denijs-Westrem) is al enkele dagen in het Maria Middelaresziekenhuis te Gent voor onderzoek.

Wilfried Meert (Oud-Heverlee) heeft na vijf maanden verblijf in het Koningin Elisabeth Instituut te Oostduinkerke eindelijk dit revalidatieziekenhuis mogen verlaten. Het deed ons allen goed om hem weer in zijn vertrouwde omgeving te zien.

Jules Reynders (Boortmeerbeek) is in de laatste fase van zijn leven gekomen, nu er bij hem leverkanker is vastgesteld. Jules heeft geen schrik om te sterven omdat hij oprecht gelooft dat de toekomst die ons wacht hemels mooi zal zijn.

Frans Vandecandelaere (Boortmeerbeek) kreeg een eerste immunotherapie toegediend (medicijnen die het immuunsysteem stimuleren) om zijn huidkanker te bestrijden.

In onze gemeenschappen bidden we voor onze zieke medebroeders en voor alle zieke mensen die ons om een gebed vragen. Ook voor de mensen die hen met zorg omringen, bidden we.

Louis Donders, jongere broer van onze onlangs overleden medebroeder Jan, is gestorven op 20 maart 2023 te Leuven op 85-jarige leeftijd.

Te Kortrijk overleed op 22 maart 2023 Ginette Hubrecht, schoonzus van onze medebroeder Guido Bataillie. Ginette is 92 geworden.

Op 28 maart 2023 is Roger Claes na een zware hartaanval overleden in het ziekenhuis te Genk. Roger, de jongere broer van onze medebroeder Jos, is 70 geworden.

Afscheid nemen van een dierbare raakt ons en brengt verdriet, maar als gelovige mensen vertrouwen we er ook op dat onze geliefde overledenen opgenomen worden in de eeuwige ruimte van onze barmhartige en liefdevolle God.

De congregatie van de Dochters van Maria Hulp, bij ons beter bekend als Zusters van Don Bosco, werd gesticht in 1872 door Don Bosco en Maria-Domenica Mazzarello. Wegens de aanhoudende coronapandemie bleek het zeer moeilijk om dit 150-jarig jubileum vorig jaar te vieren. Maar uitgesteld is niet afgesteld. In veel landen vieren de zusters het feest in 2023. Ook bij ons zal dit zo zijn. Mis het niet en noteer in je agenda dat je op zaterdagnamiddag 23 september 2023 in Groot-Bijgaarden wordt verwacht. Er zal een gevarieerd programma zijn voor al wie op een of andere wijze verbonden is met Don Bosco in Vlaanderen en Nederland. Alle leeftijden zullen er activiteiten op hun maat vinden. Naar aanleiding van dit jubileum verschenen op Kerknet reeds 11 portretten van de zusters van Don Bosco. Je kunt ze vinden door te klikken op volgende link: https://www.kerknet.be/kerknet-redactie/collectie/een-mooi-leven-150-jaar-zusters-van-don-bosco-11-portretten.

Van 8 tot 13 mei 2023 zal ik met de leden van de provinciale raad in Turijn zijn voor de zogenaamde Visita d’Insieme. Dat is een tussentijdse evaluatie, halfweg tussen de Algemene Kapittels van 2020 en 2026. In verscheidene van de zeven regio’s van onze salesiaanse congregatie vond die bijeenkomst dit jaar reeds plaats. De twee Europese regio’s hebben het geluk dat Turijn in het eigen continent ligt en dat ze dus in het ‘moederhuis’ in Valdocco kunnen vergaderen. Over drie weken zullen dus alle provinciaals van onze regio Centraal- en Noord-Europa en hun raadsleden een vijftal dagen vergaderen met de Algemeen Overste en de leden van de Algemene Raad om rond de domeinen van het bestuur, de jongeren- en roepingenpastoraal, de vorming, de communicatie, de economische situatie en de wereldwijde samenwerking een stand van zaken op te maken en afspraken te maken voor de toekomst. Voor dringende zaken blijven we tijdens die week bereikbaar via gsm en e-mail.

Van 21 tot 26 april 2023 zullen Anja Hoogeveen, Tim Bex en Bart Decancq in Turijn deelnemen aan een uitwisselingsweek voor de communicatieverantwoordelijken van de salesiaanse media in de hele wereld. Don Gildasio Dos Santos, algemeen raadslid voor de sociale communicatie zal deze dagen leiden. Hij vroeg onze provincie om een aantal good practices in te brengen. Met ons prachtig magazine en de frisse vernieuwde website www.donbosco.be of www.donbosco.nl kunnen onze vertegenwoordigers heel wat inspiratie bieden aan anderen.

Ik wil deze brief eindigen met een gemeende dankjewel aan alle mensen die een milde bijdrage gestort hebben voor de heropbouw van ons huis van Aleppo in Syrië dat zwaar getroffen werd door de aardbeving en voor de opleiding van onze jonge medebroeders in eigen land.

In salesiaanse verbondenheid
Wilfried Wambeke sdb, provinciaal