Laatste schooldag voor Lieven Boeve, welke erfenis laat hij na?

Januari 2014. Drie kandidaten staan nog op het lijstje van de bisschoppen om Mieke Van Hecke op te volgen aan het hoofd van het katholiek onderwijs. Eén van de drie is Lieven Boeve, decaan Theologie en Religiewetenschappen aan de KU Leuven. Voormalig rector Rik Torfs schuift hem mee als kandidaat naar voren: “Mieke Van Hecke was de eerste leek aan het hoofd van het katholiek onderwijs. In Boeve zagen we een man met de juiste capaciteiten als goede organisator en theoloog met belangstelling voor het onderwijs.” 

Raymonda Verdyck is op dat moment de topvrouw van het gemeenschapsonderwijs en kent de man niet. Ze vraagt hem voor een etentje en leert Boeve kennen als een man van de dialoog die in gespannen situaties de sfeer met een kwinkslag kan ontladen: “Tenminste als hij z’n ochtendkoffie heeft gekregen, anders is het moeilijk om op gang te komen.”

De aanstelling van een theoloog aan het hoofd van het katholiek onderwijs doet kritische stemmen vrezen voor een stevigere greep van de kerk op het onderwijs. Maar één van de eerste werven van Boeve is net een interne reorganisatie. Hij creëert bijvoorbeeld een nieuwe raad van bestuur waardoor kerkelijke vertegenwoordigers niet langer in de meerderheid zijn, maar wel de stem van schoolbesturen luider kan klinken. 

Die schoolbesturen smelten onder Boeve steeds meer samen. Rik Torfs is een minder grote voorstander van die bestuurlijke schaalvergroting: “Schoolbesturen worden zo wel professioneler en dat is nodig om aan de bureaucratische eisen te voldoen, maar het nadeel is dat het belangrijke aspect van nabijheid naar de achtergrond verdwijnt.” 

Al aan de KU Leuven werkt Boeve rond het idee van een ‘katholieke dialoogschool’, waarbij de school niet langer van en voor katholieken is. Het idee is dat je vertrekt van christelijke waarden en op school in dialoog gaat met anders- of niet-gelovigen.

Maar wanneer Boeve die dialoogschool concreet maakt in een kranteninterview in 2016, breekt een mediastorm los. De suggestie om een stille ruimte en geloofstekens voor moslimleerlingen op school mogelijk te maken, doet politici moord en brand schreeuwen over het einde van het katholiek onderwijs. 

Ook Raymonda Verdyck liet toen optekenen dat het katholiek onderwijs dan maar moest opgaan in ‘haar’ gemeenschapsonderwijs als het niet meer katholiek maar pluralistisch wil zijn. Ze blijft er vandaag bij dat de neutrale visie van het GO!, waarbij geen enkele levensbeschouwing de voorkeur krijgt, de beste manier is om jongeren respectvol te leren samenleven.

Rik Torfs vindt de katholieke dialoogschool wel een waardevol concept: “Maar als je in dialoog wil gaan met andersdenkenden moet je wel goed weten wat je zelf denkt. En daar zitten grote verschillen tussen scholen bij: voldoende kennis en inzichten over de eigen katholieke traditie is niet overal aanwezig.”

Nog meer ophef komt er wanneer Boeve met Katholiek Onderwijs Vlaanderen naar het Grondwettelijk Hof stapt om de nieuwe eindtermen voor de tweede en derde graad secundair onderwijs te vernietigen.

Het KOV schreef mee aan die nieuwe minimumdoelen, maar op het einde van de rit vindt Boeve ze te omvangrijk en gedetailleerd.  Hij vindt dat er geen ruimte overblijft voor een eigen pedagogisch project en dat de vrijheid van onderwijs zo in het gedrang komt.  Boeve ziet het dan ook als een belangrijke overwinning dat het Grondwettelijk Hof die redenering volgt. Ondertussen zijn er afgeslankte minimumdoelen goedgekeurd.

Raymonda Verdyck staat met het GO! in deze kwestie lijnrecht tegenover Boeve: “Standpunten rond de tafel werden toen erg scherp verwoord, maar we zijn altijd respectvol met elkaar blijven omgaan. Ook in dossiers waarin we het niet met elkaar eens waren, bleef de sfeer constructief en collegiaal.”

Een andere intense periode is die van de coronacrisis. Daar vinden de twee elkaar wel om te zoeken naar manieren om onderwijs te blijven organiseren.

De afgelopen tien jaar groeit ook binnen de katholieke koepel het urgentiebesef van een dalende onderwijskwaliteit. Daarbij wordt er ook vaak met een beschuldigende vinger naar de koepel zelf gewezen. Dan klinken verwijten als te veel aandacht voor welzijn en 'pretpedagogie', leerplannen die niet ambitieus genoeg zijn of geld dat aan de grote organisatiestructuur van de koepel blijft plakken en beter naar de klasvloer zou gaan. Rik Torfs vindt dat critici de macht van de koepel daarbij overschatten: “Die is als een reus met lemen voeten: je kan proberen om de neuzen van de verschillende scholen in dezelfde richting te krijgen, maar vaak blijven scholen toch een heel eigen koers varen. Marsorders vanuit de Guimardstraat zijn fictie.”

Boeve zelf is vooral opgelucht wanneer blijkt dat de leerlingen van het zesde leerjaar eind vorig schooljaar niet langer slechter scoren op hun jaarlijkse proeven dan de leerlingen het jaar ervoor. Hij hoopt dat de kentering is ingezet en dat leerkrachten ondanks doemberichten blijven geloven dat ze met hoge verwachtingen wel degelijk het verschil kunnen maken. Maar dan moeten er wel voldoende leerkrachten zijn. Het lerarentekort is mee dankzij Boeve hoog op de agenda gekomen. Zo laat hij bijvoorbeeld door de KU Leuven de leervertraging van leerlingen in kaart brengen wanneer een leerkracht voor de klas ontbreekt.

Een deel van de oplossing is om het beroep van leerkracht aantrekkelijker te maken. Maar de meningen over hoe dat moet gebeuren, lopen sterk uiteen. Denk bijvoorbeeld aan de vakbondsstakingen vorige maand over de voorstellen van de Commissie der Wijzen. Daarover tot een akkoord komen zal één van de grote uitdagingen zijn voor de opvolger van Boeve: Bruno Vanobbergen.