Wachten op witte rook: wordt de volgende paus een salesiaan?

Het woord conclaaf betekent letterlijk “met de sleutel” – een verwijzing naar het feit dat de deelnemende kardinalen letterlijk worden opgesloten in de Sixtijnse Kapel tot ze een keuze hebben gemaakt. Tijdens geheime stemrondes proberen de kardinalen via gebed, overleg en stemmen tot een tweederdemeerderheid te komen voor één kandidaat. Pas dan verschijnt er witte rook uit de schoorsteen van de kapel – het signaal dat er een nieuwe paus is gekozen.

Onder de kardinalen die straks hun stem mogen uitbrengen, zijn er drie die zelf ook paus zouden kunnen worden en ze zijn alle vijf Salesiaan van Don Bosco.

De bekendste onder hen is Ángel Fernández Artime. Hij was tot 2024 de wereldwijd verkozen leider (Algemeen Overste) van de Salesianen van Don Bosco – een functie die je gerust als “internationale Don Bosco-directeur” kunt beschouwen. Hij werd in 2023 door paus Franciscus benoemd tot kardinaal.

Fernández Artime is een man met een breed internationaal netwerk, een diepe verbondenheid met jongerenwerk en een sobere, luisterende stijl van leiderschap. In Argentinië werkte hij nauw samen met toenmalig aartsbisschop Jorge Bergoglio – de latere paus Franciscus. Die vertrouwensband is gebleven, en dat geeft hem ook binnen het Vaticaan aanzien.

Dan is er kardinaal Cristóbal López Romero, ook geboren in Spanje. Hij is sinds 2018 aartsbisschop van Rabat (Marokko) – een overwegend islamitisch land waar dialoog en vreedzaam samenleven met andere religies essentieel zijn. Als Salesiaan van Don Bosco werkte hij jarenlang in Paraguay en Bolivia met jongeren in kwetsbare wijken.

López Romero staat bekend om zijn openheid, bescheidenheid en inzet voor interreligieuze samenwerking. Hij heeft aangegeven zichzelf niet als paus te zien: “Ik voel me niet opgewassen tegen die taak,” zei hij recent nog. Toch wordt zijn naam steeds vaker genoemd in de media als een verrassende maar sterke papabile (potentiële paus).

De derde salesiaanse kardinaal is Virgílio do Carmo da Silva, afkomstig uit Oost-Timor. Hij is de eerste kardinaal uit zijn land en sinds 2019 aartsbisschop van de hoofdstad Dili. Zijn benoeming tot kardinaal in 2022 was een krachtig signaal van paus Franciscus: de wereldkerk is breder dan Europa en Latijns-Amerika alleen.

Carmo da Silva groeide op in oorlogstijd, werd Salesiaan van Don bosco, studeerde in Portugal en Rome, en keerde terug om te bouwen aan onderwijs, vrede en de jeugd. Hij is een rustige, spirituele leider met sterke wortels in de Don Bosco-spiritualiteit.

De vierde salesiaanse kardinaal is Daniel Fernando Sturla B. Hij is Aartsbisschop van Montevideo en kardinaal sinds 2015. Sturla is een uitgesproken en energieke kerkelijke leider, geworteld in het jeugdwerk van de Salesianen in Latijns-Amerika. Hij was eerder provinciaal overste van de Salesianen van Don Bosco in Uruguay.

Last but not least is Charles Maung Bo uit Myanmar. Hij is aartsbisschop van Yangon en eveneens kardinaal sinds 2015. Bo is de eerste kardinaal uit Myanmar en staat bekend om zijn inzet voor vrede, godsdienstvrijheid en interreligieuze dialoog. Zijn rustige maar krachtige stem heeft wereldwijd weerklank, vooral in tijden van politieke crisis in zijn thuisland.

Van deze vijf wordt kardinaal Cristóbal López Romero op dit moment het meest genoemd als mogelijke opvolger van Franciscus. Zijn combinatie van ervaring, sociale inzet, open houding tegenover andere religies en persoonlijke nederigheid sluit goed aan bij wat veel kardinalen zoeken in een paus in deze tijd. Hij wordt gezien als een man die de koers van Franciscus zou kunnen voortzetten, met aandacht voor de armen, jongeren en de wereld buiten Europa.

Toch moeten we erbij zeggen: de kans dat er een religieus (zoals een franciscaan, jezuïet of salesiaan) tot paus wordt gekozen, is kleiner geworden sinds paus Franciscus – zelf jezuïet – paus werd in 2013. Binnen de kerk leeft bij sommigen de wens om weer te kiezen voor een "gewone" diocesane (niet-religieuze) kardinaal. Een tweede paus op rij uit een religieuze orde zou uitzonderlijk zijn.

Of het nu Fernández Artime, López Romero, Carmo da Silva, Daniel Fernando Sturla of Charles Maung Bo wordt – of helemaal niemand van hen – het feit dat Salesianen van Don Bosco genoemd worden als pauselijke kandidaten is al bijzonder op zich. Hun aanwezigheid in het conclaaf is een erkenning van het wereldwijde werk dat Don Bosco’s spiritualiteit blijft verrichten onder jongeren, armen en gelovigen van alle leeftijden.

Wie weet… misschien klinkt straks de naam van Don Bosco ook een beetje mee in dat legendarische zinnetje: Habemus Papam!