“Wij zijn soms een beetje ondankbaar geworden”

Santa Cruz, Yapacaní, Cochabamba, La Paz. Jullie bezochten veel scholen en ontmoetten veel mensen: directeuren, leerkrachten, leerlingen, families, … Wat heeft jullie het meest geraakt tijdens deze reis?
Sara: “We hebben Bolivia ontdekt op een niet-toeristische manier en werden ondergedompeld in de lokale realiteit. De contexten zijn heel verschillend: in de stad bezochten we klassieke klaslokalen, op het platteland of in de bergen hebben de scholen grote tuinen voor de landbouwopleidingen. Het was geen luxe, de infrastructuur is basic, maar de werkomstandigheden lijken goed. De scholen zijn zowel overdag als ’s avonds open om toegankelijk te zijn voor jongeren die al werken. Sommige scholen hebben zelfs kinderopvang om jonge ouders, vooral tienermoeders, de kans te geven om naar school te gaan.”
Audrey: “Wat mij het meest verraste, was de rust in de scholen. Ze zijn een oase van vrede waar een zekere discipline heerst, maar vooral veel vreugde is. Het is duidelijk dat de jongeren zich er veilig voelen te midden van veel geweld, armoede, drugshandel, ingewikkelde gezinssituaties en gezondheidsproblemen.”

Hoe kijken jullie naar de projecten van VIA Don Bosco in Bolivia?
Sara: “Het doel van VIA Don Bosco en haar partnerscholen is om kwaliteitsvol technisch en beroepsonderwijs aan te bieden. Er is veel keuze: elektriciteit, mechanica, landbouw, kinderzorg, verpleging, … Deze opleidingen worden gekozen op basis van de lokale arbeidsmarkt. Volgens de cijfers van OFPROBOL, de lokale partner van VIA Don Bosco, lijkt deze manier goed te werken. Wat me het meest raakte, is de inzet van de leerkrachten om jongeren te begeleiden en hen zelfvertrouwen te geven. Je voelt een grote betrokkenheid. Veel leerkrachten vertelden ons over de trajecten van hun leerlingen. Sommigen hadden tranen in hun ogen! Het waren emotionele momenten.”
Audrey: “Ik deel je mening volledig. Deze mensen zijn meer dan leerkrachten. Ze werken met jongeren die vaak een heel moeilijk leven achter de rug hebben. Zij laten deze jongens en meisjes beseffen dat ook zij kunnen slagen. Ze herstellen hun eigenwaarde.”

Is de periode direct na het behalen van het diploma de meest kritieke fase voor deze jongeren?
Sara: “Ja. Om te voorkomen dat jongeren in de informele economie terechtkomen, moeten ze snel een stabiele en waardige job vinden. Dat is de taak van de lokale tewerkstellingsbureaus van VIA Don Bosco, die jongeren begeleiden bij hun zoektocht naar werk of ondernemerschap. Deze opvolging is zeer concreet en intensief. Het vergt veel tijd en organisatie, wat niet altijd eenvoudig is.”
Audrey: “Daarom is het goed dat VIA Don Bosco met een bestaand netwerk van scholen werkt. Die mensen kennen de uitdagingen ter plaatse. Dit creëert dynamiek. We zagen bijvoorbeeld veel oud-leerlingen die een eigen bedrijf hadden opgericht en stageplaatsen of werk boden aan jongeren van hun oude scholen. Er is enorm veel solidariteit. Het voelt als een grote familie.”

Jullie hebben de harde realiteit gezien waarin vrouwen in Bolivia leven. Jullie ontmoetten ook Laura, waarop de film Laura, mama op 12 jaar gebaseerd werd. Maar waren jullie ook onder de indruk van hun veerkracht?
Audrey: “De ontmoeting met Laura was indrukwekkend. Ze heeft verschrikkelijke dingen meegemaakt, maar is nu een sterke, gelukkige en vastberaden vrouw. Ik was ook erg geraakt door Heidy en Isabel, die voor de partnerorganisaties van VIA Don Bosco werken en Laura begeleidden na haar studie. In de film zie je hoe emotioneel ze zijn als ze Laura’s verhaal vertellen. Het kostte hen veel kracht.”
Sara: “Dat klopt. Ondanks de vele obstakels die ze moeten overwinnen, zijn vrouwen in Bolivia ongelooflijk sterk. In de partnerscholen worden de meeste sleutelposities trouwens door vrouwen bezet. Ze zijn directeuren, leerkrachten, psychologen, gezinstherapeuten, coaches, maatschappelijk werkers … Hun werk zal ongetwijfeld invloed hebben op toekomstige generaties. We zagen het met Laura: meisjes die gestudeerd hebben, doen er alles aan om ervoor te zorgen dat hun kinderen ook studeren.”

Jullie doel was om kritisch naar het programma van VIA Don Bosco te kijken. Wat hebben jullie gezegd tijdens het debriefinggesprek?
Sara: “Over het algemeen vind ik de programma’s van VIA Don Bosco goed uitgewerkt. Soms zijn ze echter een beetje traag en voel je een zekere besluiteloosheid. Ik denk dat de organisatie kan verbeteren door sterk, geïdentificeerd leiderschap.”
Audrey: “De programma’s zijn inderdaad erg gestructureerd, vanaf de schoolbanken tot de arbeidsmarkt. Maar er is één aspect dat volgens mij ontbrak: het leren van talen. Dit is opgenomen in het schoolcurriculum in La Paz, maar niet in Santa Cruz, Yapacaní of Cochabamba. Nochtans is dit een professionele aanwinst en een essentiële opening om de wereld waarin we leven te begrijpen.
Sara: “Ik wil toevoegen dat Bolivia een ‘exit-land’ is. Dit betekent dat de organisatie over twee jaar haar projecten in het land zal beëindigen. Daarom is het belangrijk dat OFPROBOL haar werk kan verderzetten. Dit is ook het doel van VIA Don Bosco, maar je voelt dat de situatie fragiel is. Het is geen kwestie van competenties – de lokale teams hebben die – maar van financiële middelen. Dit is een aandachtspunt dat ik toch wil benadrukken.”

Is de manier waarop je naar onderwijs kijkt veranderd?
Sara: “Ja. Ik denk dat we in België veel kunnen leren van Bolivia.”
Audrey: “Inderdaad. In België zijn we een beetje ondankbaar geworden. We zijn vergeten hoe waardevol onderwijs is en hoe krachtig het kan zijn. In Bolivia beseffen de kinderen heel goed dat school hun leven kan veranderen.”